پسیل پسته چیست؟ | آشنایی کامل و شیوه مقابله

باغ‌داران پسته از هر کسی بهتر می‌دانند که پسیل پسته چیست. پسیل پسته یا شیره خشک، به حشره‌ای گفته می‌شود که بر روی درخت پسته می‌نشیند و با تغذیه از درخت پسته، باعث خشک شدن آن و از بین رفتن پسته‌ها می‌شود. عدم جلوگیری از آفت پسیل، می‌تواند به نابودی کامل باغ پسته منجر شود. در ایران برای مقابله با پسیل پسته بیشتر از گوگرد استفاده می‌کنند. اما استفاده از انواع آفت‌کش‌های ارگانیک، با هیچ‌گونه باقی‌مانده سمی همراه نمی‌شود و به باغ‌داران امکان تولید پسته‌های سالم و صادراتی را می‌دهد. در این مطلب از مجله طوبی، یاد می‌گیریم که پسیل پسته چیست، انواع پسیل کدام هستند و راه‌های مقابله با پسیل پسته را یاد می‌گیریم. همچنین در نهایت، با آفت کش گیاهی آرتمیزیا اکو برای کنترل پسیل پسته به‌طور کامل آشنا می‌شویم.

پسیل پسته چیست؟

«پسیل پسته رایج» (Common Pistachio Psyllid | CPP) با نام غیررسمی «شیره خشک»، به حشره‌ای گفته می‌شود که با خوردن شیره درختان پسته، باعث پوک شدن پسته‌ها، ریزش برگ درخت و در نهایت، خشک شدن درخت پسته می‌شود. دو نژاد بسیار مهم پسیل، پسیل‌های تابستانه و پسیل‌های زمستانه هستند.

• پسیل‌های زمستانه: این پسیل‌ها، رنگ تیره‌تری دارند، توان بال‌زدن آن‌ها بیشتر است و مقاومت بیشتری به آفت‌کش‌ها دارند.

• پسیل‌های تابستانه: این پسیل‌ها، رنگ روشن‌تری دارند، توان بال‌زدن آن‌ها کمتر است و آسیب‌پذیری بیشتری به آفت‌کش‌ها دارند.

پسیل‌های پسته پس از خوردن شیره درختان، قند موجود در شیره را به‌صورت ماده سفیدی از خود برجای می‌گذارند. این ماده سفید، عسلک نام دارد و به‌همین دلیل، پسیل در میان باغ‌داران به شیره‌ خشک معروف شده است.

طول دوره تخم‌ریزی پسیل پسته به‌طور میانگین، حدود ۲۰ تا ۲۵ روز طول می‌کشد. این زمان در فصل تابستان و با گرم‌ شدن هوا، در پسیل‌های تابستانه افزایش می‌یابد. یکی از آسیب‌زاترین پسیل‌های پسته موجود در خاورمیانه، مدیترانه غربی و کشورهای شوروی قدیم، پسیلی به نام «آگونوسنا» (Agonoscena) است. همچنین، پسیل آگنوسنا، در تمام نقاط پسته‌خیر ایران وجود دارد.

زمان سمپاشی پسیل پسته چیست؟

بیشترین آسیب پسیل پسته در ابتدای تابستان و زمان مغز رفتن پسته‌ها است. همچنین، به‌طور کلی فعالیت‌های این حشره در فصول بهار، تابستان و پاییز فراگیرتر است. در شهرهای ایران از جمله کرمان، پسیل‌های زمستانه بالغ در ابتدای پاییز و در ماه مهر دیده می‌شوند. این پسیل‌ها در سراسر پاییز وجود دارند و تا انتهای زمستان و ابتدای بهار، به درختان پسته حمله می‌کنند. این حشرات از جوانه‌های متورم، برگ‌ها و شاخه‌های جوان تغذیه می‌‌کنند.

از حدود ۱۰ اردیبهشت، اولین نسل پسیل‌های تابستانه بالغ بر روی درختان پسته قابل مشاهده هستند. جمعیت آفات، از ابتدای بهار تا انتهای پاییز به‌صورت مستمر افزایش می‌یابد. به‌طور کلی، جمعیت بالای پسیل‌های پوره و بالغ از ابتدای بهار تا انتهای تابستان، منجر به خسارات اقتصادی قابل توجهی می‌شود. کنترل این پسیل‌ها، به کیفیت آفت‌کش‌ها و شیوه استفاده از آن‌ها بستگی دارد. با استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی، باقی‌مانده سمی زیادی در محصولات باقی می‌ماند. در حالی‌که اگر برای استفاده از پسیل پسته از آفت کش های ارگانیک استفاده کنیم، باقی مانده سمی بسیار اندکی در محصولات باقی می‌ماند و امکان صادر کردن محصولات وجود خواهد داشت.

مراحل رشد پسیل پسته چیست؟

رشد پسیل آگونوسنا در سه مرحله اتفاق می‌افتد که شامل مرحله تخم، پوره و بالغ می‌شود. به‌طور معمول، میزان آسیب در مرحله پوره به‌شکلی قابل توجه، بیش از سایر مراحل است. در تمام این سه مرحله از طول عمر پسیل، این حشره از درختان تغذیه می‌کند. در ادامه، هر کدام از مراحل را توضیح می‌دهیم.

• «مرحله تخم» (Egg Stage): تخم پسیل دراز و بیضی‌شکل است. در ابتدا، رنگ تخم پسیل کِرِم است و به‌مرور، نارنجی‌رنگ می‌شود. پسیل پسته، به‌طور دقیق هنگامی که جوانه‌های درخت متورم می‌شود، شروع به تخم‌ریزی می‌کنند. پسیل‌های ماده پس از هر لقاح، حدود ۵۰ عدد تخم‌ریزی دارند.

• «مرحله پوره» (Nymph Stage): پسیل در دوره پوره بودن، مراحل زیادی را طی می‌‌کند تا تبدیل به پسیل بالغ شود. همچنین، تا زمانی که وارد مرحله بالغ شود، توان پرواز کردن ندارد.

• «مرحله بالغ» (Adult Stage): در طول مرحله بالغ، پوره پوست‌اندازی می‌کند و تبدیل به حشره‌ای با قابلیت پرواز کردن می‌شود. به‌طور تخمینی، طول عمر پسیل بالغ از ۲۳ الی ۲۷ روز طول می‌کشد. همچنین، بطور سالیانه ۵ الی ۶ نسل پسیل تولید می‌شود.

اگر بدانیم مراحل پسیل پسته چیست، می‌توانیم تشخیص دهیم که آفت پسیل فعلی در کدام مرحله قرار دارد و برای مقابله با آن، چه راهکاری را در نظر بگیریم. برای مثال، آفت کش های ارگانیک امکان از بین بردن تخم پسیل را ندارند، در نتیجه، اگر برخی از پسیل‌ها در مرحله تخم قرار دارند، نیاز است که در دو الی سه بار محلول‌پاشی، پسیل‌های از تخم درآمده را نیز نابود کنیم.

تفاوت پسیل پسته تابستانه با زمستانه چیست؟

به‌طور کلی، مدت زمان تابش آفتاب در طول روز و اختلاف دما، تغییرات قابل توجهی در هیکل پسیل، رنگ بدن و طرح‌های روی بال او ایجاد می‌کند. در ادامه، یاد می‌گیریم که تأثیر شرایط آب و هوایی در فصل‌های سرد و گرم سال، بر روی پسیل پسته چیست.

ویژگی‌های پسیل پسته فصل‌های سرد چیست؟

پسیل‌های زمستانه از اوایل مهر ماه (اواخر سپتامبر و اوایل اکتبر) در باغ پسته دیده می‌شود. هیکل بزرگ‌تری دارند و رنگ بدن آن‌ها، تیره‌تر است. همچنین، پشت برگ درختان، زیر پوست میوه‌ها و میان شکاف‌ تنه درختان پنهان می‌شوند. سیستم تولید مثل پسیل‌ فصل‌های سرد چه نر و چه ماده، در ابتدا نابالغ است. در نتیجه، بر خلاف پسیل‌های تابستانه، بعد از به‌دنیا آمدن تا مدت‌ها قادر به تولید مثل نیستند اما در هنگام بلوغ، تخم‌ها بیشتری تولید می‌کنند. پسیل‌های زمستانه پس از تخم‌ریزی، در طول ۳ الی ۴ روز پسیل‌ها از تخم خارج می‌شوند. پسیل‌های زمستانه توانایی سازگاری بیشتری با محیط‌های سخت و آب‌وهوای سرد دارند. همچنین، مقاومت بسیار بیشتری نسبت به آفت‌کش‌ها دارند. بعلاوه، قابلیت پرواز بیشتری دارند و تمام این عوامل باعث می‌شود تا سطح آلودگی بیشتری داشته باشند. سال‌هایی که با یخبندان اولیه همراه نیستند، جمعیت پسیل‌ها می‌توانند بسیار پرخشاگرانه عمل کنند و بیشترین آسیب را به‌همراه داشته باشند. بین نسل زمستان و تابستان، نسل پسیل شروع به بازتولیدی می‌کند تا سازگاری بیشتری با نسل پیدا کند. در نتیجه، پسیل‌های زمستانه جای خود را به پسیل‌های تابستانه می‌دهند.

ویژگی‌های پسیل پسته فصل‌های گرم چیست؟

پسیل فصل‌های گرم را از نیمه اردیبهشت می‌توانیم در باغ‌های پسته مشاهده کنیم. هیکل کوچک‌تری دارند. همچنین، رنگ بدن آن‌ها روشن‌تر است و به زردی می‌زند. پسیل‌ فصل‌های گرم در یک الی دو روز بعد از به دنیا آمدن، قادر به تولید مثل است. مهم‌ترین آسیب پسیل پسته در فصل‌های گرم، ریزش بیش از اندازه برگ درختان است. این پسیل‌ها، قدرت پرواز کمتری دارند و در صورت استفاده از آفت‌کش‌ها، راحت‌تر کنترل می‌شوند. تخم پسیل‌های تابستانه بعد از دو الی سه روز تبدیل به پسیل می‌شود.

آسیب‌های پسیل پسته چیست؟

آسیب‌هایی مانند پوک شدن پسته، باز نشدن پوست پسته یا ریزش برگ درختان از آسیب‌های پسیل پسته است. پسیل، بزرگ‌ترین و آسیب‌زاترین آفت برای درختان پسته است. در نتیجه، باغ‌داران نمی‌توانند از این پسیل‌ها چشم‌پوشی کنند و همچنین، آسیب‌های پسیل پسته می‌تواند غیرقابل جبران شود. این پسیل‌ها، شیره درختان را به‌طور کامل استخراج می‌کنند و با ضعیف کردن درختان پسته، آن‌ها را به‌سوی نابودی سوق می‌دهند.

در ادامه، آسیب‌های پسیل پسته را بیان می‌کنیم.

• پوک شدن پسته‌ها

• بالغ نشدن محصولات

• از بین رفتن جوانه‌های سال بعد

• ریزش برگ درختان

• زرد شدن برگ درختان

• خشک شدن برگ درختان

• جمع شدن برگ درختان

• بسته ماندن پوست پسته

• مشاهده عسلک بر روی برگ درختان

• مشاهده پوره‌های قهوه‌ای رنگ

• کاهش توانایی درخت برای تولید محصول

حال که می‌دانیم عوارض پسیل پسته چیست، اهمیت مبارزه با این مدل از آفات را به‌خوبی متوجه شده‌ایم.

بهترین آفت کش انواع پسیل چیست؟

محصول آرتمیزیا اکو بهترین آفت کش های ارگانیک و گیاهی برای نابود کردن لحظه‌ای پسیل پسته است. با توجه به غیراستاندارد بودن بسیاری از سموم شیمیایی موجود در ایران، باقی مانده سمی موجود در پسته در صورت استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی بسیار افزایش می‌یابد و امکان صادرات محصولات از بین می‌رود. همچنین، خطرات زیادی برای باغ‌داران، مصرف‌کنندگان و محیط زیست به‌وجود می‌آید. در نتیجه، استفاده از آفت‌کش‌های ارگانیک و گیاهی می‌تواند موجب تولید پسته باکیفیت شود. در ادامه، مهم‌ترین مزایای آفت کش گیاهی آرتمیزیا اکو را معرفی می‌کنیم.

1. کشندگی ضربه‌ای و سریع

2. عدم وجود باقی‌مانده سمی

3. عدم وجود دوره کارنس

4. عدم آسیب به حشرات مفید

5. عدم ایجاد تحمل در پسیل

همچنین، با توجه به بالا رفتن قیمت دلار و هزینه‌های زیاد آفت کش های ارگانیک خارجی، شرکت نانوسبزآوران طوبی با تولید انواع آفت کش های ارگانیک و سازگار با محیط زیست، امکان تولید پسته‌های سالم را فراهم کرده است.

همچنین درصورتی‌که با طغیان پسیل در باغ مواجه باشیم، استفاده از آفت کش گیاهی آرتمیزیا اکو و ماریا پرو به‌طور کامل باغ را از آسیب پسیل در امان نگه می‌دارد. در ادامه، می‌توانیم ویدئویی از تأثیر این دو آفت کش گیاهی بر روی پوره‌های پسیل پسته را مشاهده می‌کنیم.

چگونه با پسیل پسته مقابله کنیم؟

با توجه به تنوع انواع پسیل پسته، شیوه مقابله با این پسیل‌ها نیز متفاوت است. مؤلفه‌هایی مانند ویژگی‌های زیست‌شناختی، چرخه عمر پسیل پسته و شرایط محیطی بر روی پسیل پسته تأثیرگذار است. در ادامه، ۴ مورد از بهترین شیوه‌های کنترل پسیل پسته را بیان می‌کنیم.

• کنترل بیولوژیک و استفاده از حشرات محافظ

• کارت زرد چسبنده

• استفاده از آفت‌کش‌های ارگانیک

• مقابله مکانیکی مانند آبیاری مناسب، شخم زمستانه یا استفاده از رقم مقاوم

• استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی

• استفاده از گوگرد

به‌طور معمول، شروع فعالیت‌های پسیل پسته از ابتدای بهار آغاز می‌شود. اگر بدانیم راهکارهای مقابله با پسیل پسته چیست، راحت‌تر می‌توانیم با این پسیل‌ها مبارزه کنیم. در ادامه، هر کدام از این راهکارها را بیان می‌کنیم.

کنترل بیولوژیک پسیل پسته چیست؟

با توجه به این‌که برخی از حشرات، پسیل پسته را به‌عنوان طعمه در نظر می‌گیرند، یکی از راه‌های کنترل جمعیت پسیل در باغ پسته، استفاده از حشرات محافظ است. در ادامه، مهم‌ترین شکارچیان پسیل پسته را در ادامه معرفی می‌کنیم.

• «بالتوری سبز» (Chrysopa Perla)

• «کفش‌دوزک هفت‌خال» (Seven-Spotted Ladybird)

• «زنبورهای پارازیتوئید» (Psyllaephagus Pistaciae Ferrière)

• «کفشدوزک‌های کروی» (Oenopia Conglobata | Linnaeaus)

• «کنه شکارگر» (Predatory Mite)

• «سِن شکارگر»

البته، برخی از حشرات مانند کنه‌ها، عنکبوت‌ها و حشرات «آنتوکورید» (Anthocorid) نیز نقش قابل توجهی در نابودی پسیل‌های پسته ایفا می‌کنند و می‌توانند دشمنان زیستی پسیل پسته باشند. با این حال، هنوز تحقیقات جامعی بر روی آن‌ها انجام نشده است. اگر بدانیم دشمنان بایولوژیک پسیل پسته چیست، می‌توانیم از آن‌ها برای حفظ باغ پسته خود استفاده کنیم. البته این حشرات به‌تنهایی نمی‌توانند سلامت محصولات را تضمین کنند، اما در کنار آفت کش های ارگانیک به‌طور کامل از درختان پسته محافظت می‌کنند. آفت کش های ارگانیک هیچ آسیبی به حشرات محافظ نمی‌زنند، در حالی‌که آفت‌کش‌های شیمیایی، حشرات مفید و محافظ را در کنار آفات و پسیل پسته از بین می‌برند. در نتیجه، امکان استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی در کنار حشرات محافظ وجود ندارد.

کارت زرد چسبنده برای کنترل پسیل پسته چیست؟

این کارت‌های زرد، به‌عنوان تله مورد استفاده قرار می‌گیرند و باعث گیر افتادن پسیل پسته می‌شوند. ابعاد این کارت‌های زرد، ۱۰ در ۲۰ سانتی‌متر بوده و قطر آن‌ها، ۰/۵ تا ۱ میلی‌متر است. همچنین، وزن کارت زرد حدود ۱۵ گرم است. با استفاده از کارت زرد چسبنده، می‌توانیم حشرات بالغ را از بین ببریم. سطح کارت‌های زرد، دارای چسب‌هایی با جنس مواد پولی‌بوتن به‌همراه واکس مخصوص است. همچنین، برخی از آن‌ها نیز با ماده اس‌تی‌پی تولید می‌شود.

بازه زمانی چسبندگی کارت زرد، حدود ۱۰ تا ۱۵ روز است. همچنین، در هر هکتار نیاز به حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ کارت زرد برای محافظت از محصولات باغی است. این چسب، برای از بین‌بردن پسیل‌های بالغ کاربرد فراوانی دارد. اگرچه، استفاده از کارت زرد در مناطق بزرگ، کابرد چندانی ندارد و نمی‌تواند از آسیب پسیل پسته جلوگیری کند. استفاده از کارت زرد چسبنده، یکی از راه‌های غیرشیمیایی مقابله با پسیل پسته در مقیاس کوچک است که هیچ‌گونه باقی مانده سمی را در پی ندارد.

استفاده از آفت کش های ارگانیک برای کنترل پسیل پسته چیست؟

با استفاده از انواع آفت کش های ارگانیک برای نابود کردن پسیل پسته، می‌توانیم به‌طور کامل نسل پسیل را از باغ پسته برچینیم. آفت کش های ارگانیک، باقی مانده سمی اندکی دارند و وجود چنین مزیتی، امکان صادرات پسته را فراهم می‌کند. همچنین، آفت کش های ارگانیک به‌صورت متمرکز تنها بر روی پسیل پسته تأثیرگذار هستند و هیچ آسیبی به سایر حشرات محافظ نمی‌زنند.

درختان مقاوم به پسیل پسته چیست؟

درختان پسته وحشی و درختان بادامی‌زرند و سرخس، آسیب‌‌پذیری کمتری نسبت به پسیل پسته دارند. از آن‌سو، درختانی که بار پسته باکیفیت دارند، بیش از سایرین در خطر پسیل پسته هستند. در ادامه، این نژادها را نام‌ می‌بریم.

• ارقام اکبری

• کله‌قوچی

• احمدآقایی

• سفیدپسته نوق

• ممتاز

• اوحدی

بسیاری از پسته‌های صادراتی (درصورتی که از آفت‌کش‌های ارگانیک استفاده شده باشد)، شامل این نژادهای درخت پسته هستند. اگر بدانیم آفت کش درخت پسته چیست، راحت‌تر می‌توانیم از درختان خود مراقبت کنیم.

مقابله مکانیکی برای از بین بردن پسیل پسته چیست؟

رعایت اصول باغ‌داری و کشاورزی کمک بسیار زیادی برای کنترل پسیل پسته می‌کند. در ادامه، برخی از این اصول را که به کاهش جمعیت پسیل پسته کمک می‌کند، معرفی می‌کنیم.

• آبیاری اصولی و در مواقع درست: آبیاری مرتب و پیاپی درختان پسته از ۱۲ فروردین تا ۱۰ اردیبهشت و از ۱۰ تیر تا ۸ مهر می‌تواند به شکل قابل توجهی جمعیت پسیل پسته را کاهش دهد.

• شخم زدن زمستانه: با شخم زدن زمین در فصل زمستان و به‌ویژه ابتدای دی یا ۱۰ اسفند، جمعیت پسیل پسته به‌خوبی کنترل می‌شود.

• جمع کردن برگ‌ زیر درختان: برگ‌های موجود بر زیر درختان پسته، می‌تواند تبدیل به محل تجمع پسیل پسته شود. در نتیجه، با تمیز کردن زیر درختان، از تجمع پسیل جلوگیری می‌کنیم.

• استفاده از بذرهایی با نژادهای مقاوم به پسیل: پسیل پسته به تمام انواع درختان پسته آسیب می‌زند اما با انتخاب گونه‌های مقاوم‌تر و پایدارتر درخت پسته، می‌توانیم تعداد پسیل پسته را کاهش دهیم. این بذرها شامل درخت‌های بادامی‌زرند، سرخس، فندقی و حاج‌عبدللهی می‌شود. از این میان، درختان پسته‌ای که بار بهتری دارند ازجمله احمدآقایی یا اوحدی، آسیب‌پذیرتر از سایر نژاد‌ها هستند.

این شیوه‌، به‌طور کامل از پسیل پسته جلوگیری نمی‌کند اما به‌خوبی مقدمات را برای کارکرد بهتر آفت کش های ارگانیک فراهم می‌کند.

شیوه استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی برای پسیل پسته چیست؟

در صورتی که تعداد پسیل پسته موجود بر هر برگ از درخت پسته از حد خاصی گذشته باشد و راهکارهای غیرشیمیایی مؤثر نبوده‌اند، ناگذیر به استفاده از راهکارهای شیمیایی هستیم. آفت‌کش‌های شیمیایی متعددی برای نابود کردن پسیل پسته در بازار موجود است. این آفت‌کش‌ها، به‌سرعت پسیل پسته را نابود می‌کنند اما باقی مانده سمی زیادی از خود برجای می‌گذارند و در نتیجه، محصولات کشاورزی سلامت خود را از دست می‌دهند و همچنین، امکان صادرات محصولات نیز از دست می‌رود. بعلاوه، در صورت استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی، حشرات مفید و کاربردی نیز نابود می‌شوند. در نتیجه، استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی، خط آخر نجات باغ پسته است و امکان صادرات را از محصولات پسته به‌کلی می‌گیرد.

استفاده از گوگرد برای مقابله با پسیل پسته چیست؟

استفاده از گوگرد، یکی از مؤثرترین شیوه‌های مقابله با پسیل پسته در ایران است. استفاده از گوگرد، مضرات آفت‌کش‌های شیمیایی را ندارد و همچنین، سختی‌ها و محدودیت‌های آفت‌کش‌های ارگانیک مانند یادگیری دستورالعمل استفاده یا محلول‌پاشی مکرر را ندارد.

دمای مناسب برای رشد پسیل پسته چیست؟

در حشرات پسیل، دمای محیط و مدت زمان تابش نور خورشید، بر روی میزان رشد این حشرات تأثیر می‌گذارد. بهترین دما برای رشد مداوم پسیل، ۳۰ درجه سانتی‌گراد است. البته، پوره‌های پسیل در دمای بین ۲۵ تا ۳۲.۵ درجه سانتی‌گراد به‌سرعت رشد می‌کنند. در پسیل‌های پسته، تخم‌گذاری بعد از جفت‌گیری‌ آغاز می‌شود و تا زمان مرگ ادامه پیدا می‌‌کند. در این فرایند، پسیل‌های نر، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. همچنین، مؤلفه‌های متعددی بر روی پسیل پسته تأثیرگذار است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• آستانه حرارتی و پایداری دما

• نرخ باروری واقعی

• سرعت ذاتی باروری

اگر بدانیم دمای مناسب برای پسیل پسته چیست، خود را برای قرار گرفتن در دمای مناسب این آفت و شیوه مقابله با آن آماده می‌کنیم.

بهترین آفت‌کش‌‌های جهانی پسیل پسته چیست؟

بهترین آفت‌کش‌ پسیل بر اساس ملاک‌هایی مثل مراحل رشد آفت، جمعیت آفت، زمان برداشت، دوره کارنس و میزان قدرت سم به‌کار رفته در آفت‌کش تعیین می‌کنند. در ادامه، مؤثرترین آفت‌کش‌های موجود برای پسیل پسته را نام می‌بریم.

• «هگزافلومورون» (Hexaflumuron)

• «فوزالون» (Phosalone)

• «اسِتامی‌پرید» (Acetamiprid)

• «مووِنتو» (Movento)

• «آکتارا» (Actara)

• «کالیپسو» (Calypso)

اسپرس کردن گوگرد در کنار استفاده از آفت‌کش‌های موجود، تأثیر این آفت‌کش‌ها را افزایش می‌دهد.

منابع

حال که در این مطلب از مجله طوبی به‌طور کامل یاد گرفتیم که پسیل پسته چیست و راه‌های مقابله با آن را متوجه شده‌ایم، وقت آن رسیده تا با منابعی که برای گردآوری این اطلاعات مورد استفاده قرار گرفته آشنا شویم.

Jereeb