کنه تارتن دو لکه ای یا دو نقطه ای چیست؟ | صفر تا صد نکات کلیدی و کاربردی

Monday، ۹ Mehr ۱۴۰۳

«کنه تارتن دو نقطه ای یا دو لکه ای» (Tetranychus urticae) از آفات مهم و خسارت‌زای محصولات کشاورزی و گیاهان زینتی است. این کنه به‌عنوان آفتی پلی‌فاژ محسوب می‌شود و می‌تواند بر روی بسیاری از گیاهان به‌عنوان میزبان قرار داشته باشد.  مدت زمانی که طول می‌کشد تا کنه تارتن دو لکه ای تمام باغ را درگیر کند، حدود ۲ تا ۴ هفته به‌طول می‌انجامد. در صورت عدم کنترل کنه تارتن دو لکه ای، طغیان این آفت منجر به نابودی محصولات همان سال و ضعف در محصولات سال‌های آتی می‌شود. همچنین، بزرگ‌ترین چالش کشاورزان و گلخانه‌داران با کنه تارتن دو لکه ای، استفاده مداوم از سموم شیمیایی است که باعث مقاومت سریع این آفت به انواع سموم شمیایی است. در حالی‌که انواع آفت‌کش‌های گیاهی و ارگانیک مبتنی بر تکنولوژی روز دنیا، هیچ‌گونه مقاومتی در کنه تارتن دولکه ای ایجاد نمی‌کنند. برای جلوگیری از ایجاد مقاومت در کنه تارتن دو نقطه ای و عدم ایجاد باقی‌مانده سمی در محصولات، می‌توانیم از «آفت کش گیاهی ماریا پرو» استفاده کنیم. در این مطلب از مجله روبایو، با کنه تارتن دو لکه ای، چرخه حیاتی این آفت، شیوه آسیب زدن، نشانه‌های آسیب و انواع سموم شیمیایی را معرفی می‌کنیم.

کنه تارتن دو نقطه ای چیست؟

کنه تارتن دو لکه ای یکی از انواع بندپایان و خانواده «تترانیخیده» (Tetranychidea) است که امکان تنیدن تار دارد. تمام اعضای بدن این حشرات ازجمله سر، قفس، سینه و شکم آن‌ها به‌صورت یکپارچه و نامتمایز هستند. ویژگی‌های اصلی کنه تارتن دو نقطه ای را در ادامه معرفی می‌کنیم.

  1. رنگ سبز مایل به زرد کنه تارتن دو لکه ای

  2. اندازه بسیار کوچک (حدود ۰.۴ میلی‌متر)

  3. رنگ بدن قرمز آجری یا سبز مایل به زرد با دو لکه تیره در دو طرف بدن

  4. توانایی تولید تار برای محافظت از خود و تخم‌هایشان

  5. چرخه زندگی کوتاه و تولیدمثل سریع

کنه تارتن دو لکه ای بالغ در فصل زمستان بیشتر زیر پوست درختان یا در بستر زمین زندگی می‌کند. این آفت در اوایل فصل بهار بر روی علف‌های هرز تخم‌ریزی می‌کنند. این حشرات در فضاهای گرم فعالیت می‌کنند. در نتیجه، با گرم‌تر شدن هوا و اوایل فصل بهار، به‌سوی پاجوش درختان و گیاهان اصلی حرکت کرده و در پشت برگ‌ها با میان الیاف تنیده آ‌ن‌ها مشغل تنیدن تار و تخم‌ریزی می‌شود. حال می‌توانیم به‌خوبی اهمیت حفظ نظافت باغ و تمیزکاری برگ‌های موجود بر زمین را متوجه شویم. کنه تارتن دو لکه ای با شروع فصل تابستان را به‌طور کامل بر روی درختان میزبان می‌گذرانند.

چه زمان‌هایی کنه تارتن دو لکه ای بیشتر فعالیت دارند؟

با گرم شدن هوا، افزایش سطح تبخیر و کاهش رطوبت نسبی گیاهان، فعالیت کنه تارتن دو نقطه ای بر روی گیاهان افزایش می‌یابد. به‌طور معمول، این شرایط اقلیمی در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد به‌وجود می‌آید.

چرخه حیاتی کنه تارتن دو نقطه‌ای

کنه تارتن دو لکه ای زاد و ولد بسیار زیادی داشته و چندین نسل متوالی را در یک سال تولید می‌کند. دمای ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد بهترین شرایط را برای زاد و ولد این آفت ایجاد می‌کند. به‌طوری که می‌تواند چرخه حیاتی خود را در ۳ الی ۵ روز کامل کند. کنه تارتن دو لکه ای ماده بین ۲ تا ۴ هفته زندگی می‌کند و در تخم‌گذاری‌های خود، چند صد تخم برجای می‌گذارد. چرخه حیاتی کنه تارتن دو نقطه ای دارای چهار مرحله مختلف ازجمله تخم، لارو، پروتونمف، دئوتونمف و بالغ است که در فهرست زیر می‌توانیم مشاهده کنیم.

  1. «تخم» (Egg): در این مرحله، تخم‌ها به‌ٌصورت کروی و شفاف هستند. مدت زمان مورد نیاز برای تفریخ تخم‌های کنه تارتن دو لکه‌ای از حدود 3 تا 15 روز است. این دوره زمانی بسته به دما و رطوبت می‌تواند متفاوت باشد.

  2. «لارو» (Larva): کنه تارتن دو نقطه‌ای در مرحله لارو دارای سه جفت پا است. این مرحله به مدت 1 تا 3 روز طول می‌کشد.

  3. «پروتنمف» (Protonymph): کنه‌های تارتن دو لکه‌ای در مرحله پروتونمف دارای چهار جفت پا هستند. مدت زمان مورد نیاز برای گذراندن این مرحله از 1 تا 3 روز است.

  4. «دئوتنمف» (Deuteronymph): مرحله دئوتونمف نیز شبیه به مرحله پروتونمف بوده اما جثه کنه‌های تارتن دو نقطه‌ای بزرگتر است. بازه زمانی مرحله دئوتونمف در حدود ۱ تا ۳ روز است.

  5. «بالغ» (Adult): در این مرحله نر و ماده  کنه تارتن دو نقطه ای بالغ  شده و تا ۲ الی ۴ هفته بعد زنده خواهند ماند. در مرحله بلوغ، کنه‌های تارتن دو لکه‌ای ماده می‌توانند تا ۳۰۰ تخم برجای بگذارند. کل چرخه از تخم تا بالغ می‌تواند در شرایط مطلوب (دمای بالا و رطوبت پایین) در حدود 1 هفته کامل شود.

حال که می‌دانیم مراحل چرخه حیاتی کنه تارتن دو لکه ای چیست، می‌توانیم حجم کنه‌های بالغ را در هر شرایطی تخمین زده و راحت‌تر از طغیان آفت جلوگیری کنیم.

در این تصویر می‌توانیم چرخه رشد کنه تارتن دو لکه ای یا دو نقطه ای را به همراه تمام مراحل آن مشاهده کنیم.

نشانه‌های وجود کنه تارتن دو نقطه ای چیست؟

زرد شدن برگ‌ها یا وجود تارهای ظریف بر روی برگ‌ها نشانه‌های خطر وجود این آفت است. نشانه‌های وجود کنه‌های تارتن دو نقطه ای در باغ را می‌توانیم با ریزش برگ درختان مشاهده کنیم. کنه‌های تارتن دو نقطه‌ای جثه چندان بزرگی ندارند و با توجه به حرکات ظریف آن‌ها، ممکن است باغ‌دار یا گلخانه‌دار تا زمانی که این آفت به مرحله آسیب برسد، متوجه حضور کنه‌های تارتن دو نقطه‌ای نشوند. در نتیجه، نشانه‌های ابتدایی آلودگی گلخانه با کنه تارتن دو نقطه‌ای را در ادامه معرفی می‌کنیم.

1. لکه‌های ریز زرد یا سفید روی برگ‌ها: این لکه‌ها نتیجه تغذیه کنه‌ها از سلول‌های برگ است.

2. تغییر رنگ برگ‌ها: برگ‌ها ممکن است به تدریج زرد، برنزه یا قهوه‌ای شوند.

3. وجود تارهای ظریف: کنه‌ها تارهای ریزی تولید می‌کنند که در زیر برگ‌ها و بین شاخه‌ها قابل مشاهده است.

4. پیچیدگی یا تاخوردگی برگ‌ها: در مراحل اولیه آلودگی، برگ‌ها ممکن است کمی پیچ بخورند.

5. کاهش رشد گیاه: گیاهان آلوده ممکن است رشد کندتری نسبت به گیاهان سالم داشته باشند.

6. مشاهده نقاط متحرک ریز: با دقت می‌توان کنه‌های بالغ را به صورت نقاط ریز متحرک، به ویژه در زیر برگ‌ها مشاهده کرد.

حال که با می‌دانیم نشانه‌های کنه تارتن دو نقطه ای چیست، راحت‌تر می‌توانیم با وجود آن‌ها مقابله کنیم.

انواع گونه های کنه تارتن دو نقطه ای

اگرچه گونه‌های مختلفی از کنه تارتن وجود دارد، اما «کنه تارتن دو نقطه ای» (Tetranychus Urticae) رایج‌ترین و مخرب‌ترین گونه است. با این حال، در ادامه برخی از مهم‌ترین گونه‌های دیگر را معرفی می‌کنیم.

  1. «کنه تارتن دو نقطه ای» (Tetranychus Urticae)

  2. «کنه تارتن قرمز اروپایی» (Panonychus Ulmi)

  3. «کنه تارتن قرمز مرکبات» (Panonychus Citri)

  4. «کنه تارتن قهوه‌ای» (Bryobia Rubrioculus)

  5. «کنه قرمز گوجه فرنگی» (Tetranychus evansi)

  6. «کنه تارتن توت» (Tetranychus turkestani Ugarov)

  7. «کنه قرمز لوبیا» (Tetranychus ludeni Zacher)

  8. «کنه تارتن اقیانوس آرام» (Tetranychus pacificus McGregor)

  9. «کنه تارتن انگور» (Eotetranychus Carpini)

به‌طور کلی هر کدام از کنه‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند و آشنایی با آن‌ها می‌تواند به مقابله مؤثر با این آفت کمک کند. پیش از معرفی هر کدام از نژادهای کنه‌های تارتن، به چند نکته توجه داشته باشیم.

  • تنوع ژنتیکی: هر یک از این گونه‌ها دارای تنوع ژنتیکی قابل توجهی هستند که منجر به ایجاد نژادهای مختلف با سازگاری‌های خاص می‌شود.

  • هیبریداسیون: در برخی موارد، هیبریداسیون بین گونه‌های نزدیک به هم مشاهده شده است که می‌تواند منجر به ایجاد جمعیت‌های با ویژگی‌های ترکیبی شود.

  • سازگاری میزبانی: برخی از نژادهای کنه تارتن دو لکه ای به گیاهان میزبان خاصی سازگار شده‌اند، این سازگاری می‌تواند منجر به تفاوت‌های رفتاری و فیزیولوژیکی در آن‌ها شود.

  • مقاومت به آفت‌کش‌ها: در هر یک از این گونه‌ها، نژادهای مقاوم به آفت‌کش‌ها می‌توانند ظهور کنند که چالش‌های خاصی را در مدیریت آفات ایجاد می‌کنند. در این صورت، می‌توانیم از ماریا پرو یکی از بهترین آفت‌کش‌های ارگانیک برای نابودی کنه تارتن دو نقطه ای است که هیچ مقاومتی در این آفت ایجاد نمی‌کند.

  • تشخیص: تشخیص دقیق گونه‌ها اغلب نیاز به بررسی میکروسکوپی و گاهی آنالیز مولکولی دارد، زیرا تفاوت‌های ظاهری ممکن است جزئی باشند.

حال که به‌خوبی می‌دانیم نژادهای مختلف کنه تارتن دو لکه‌ ای چیست، هر کدام از آن‌ها را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم.

۱. کنه تارتن دو نقطه‌ ای

کنه تارتن دو نقطه‌ای «Tetranychus urticae» خود یک گونه است، اما تنوع زیستی قابل توجهی دارد. این کنه‌ها بسیار سازگار بوده و میزبان‌های متنوعی دارند. این توانمندی‌ها نیز باعث شده تا این‌ نژاد در تمام جهان وجود داشته باشد. در ادامه، دو خانواده مهم از این نژاد را معرفی می‌کنیم.

  • نژاد سبز: رنگ بدن نژاد از کنه‌های دو لکه‌ای «Tetranychus urticae»  سبز مایل به زرد است. همچنین، دو لکه تیره در دو طرف بدن آن‌ها قرار دارد.

  • نژاد قرمز: رنگ بدن این نژاد قرمز یا نارنجی است. کنه تارتن دو نقطه ای قرمز در برخی مناطق و روی برخی میزبان‌ها دیده می‌شود اما شیوع آن کمتر از نژاد سبز رنگ است.

همچنین، یکی از انواع مقاوم کنه تارتن دو لکه ای با نام علمی « Tetranychus urticae Koch» نیز وجود دارد. این گونه به دلیل سازگاری بالا و چرخه زندگی کوتاه، توانایی زیادی در ایجاد مقاومت دارد. همچنین، نژادهای مختلفی از این گونه مقاومت به طیف وسیعی از آفت‌کش‌ها را نشان داده‌اند.

کنه تارتن دو نقطه ای یا دو لکه ای یکی از آسیب‌زاترین آفات برای خیار، گوجه فرنگی و انواع صیفی‌جات

۲. کنه تارتن قرمز اروپایی

کنه تارتن قرمز اروپایی با نام علمی «Tetranychus Cinnabarinu» با رنگ قرمز مایل به تیره، بیشتر برای گیاهان زینتی و گلخانه‌ای خطرساز است. همچنین، برخی از محققان این کنه را از نژاد « T. urticae» می‌دانند.

۳. کنه تارتن قرمز مرکبات

کنه تارتن قرمز مرکبات با نام علمی «Panonychus Citri» یکی از آفات بومی آمریکای شمالی است در ایران نیز انواع آن را می‌توانیم مشاهده کنیم. این کنه بیشترین آسیب را به انواع مرکبات از جمله لیمو، پرتقال، نارنج و گریپ‌فروت می‌زند. این کنه تارتن دو لکه ای نه‌تنها به بافت محصولات آسیب می‌زند، بلکه با ضعیف کردن آن‌ها، می‌تواند خسارات بلندمدتی داشته باشد. عدم جلوگیری از طغیان کنه تارتن قرمز مرکبات، به آسیب‌های شدیدی به بار محصولات آن سال و حتی سال‌های بعدی وارد کند.

انواع کنه های تارتن

۴. کنه تارتن قهوه ای

کنه تارتن قهوه ای با نام علمی «Bryobia Rubrioculus» از خانواده «Tetranychidae» است. این کنه بیشتر محصولات سیب، آلبالو، گیلاس و آلو را مورد تهدید قرار می‌دهد و به گل‌های زینتی نیز آسیب می‌زند. در کشور ایران، کنه‌های تارتن قهوه ای را بیشتر در استان همدان مشاهده می‌کنیم. این کنه‌ها از اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت بیشترین فعالیت‌ خود را دارند.

کنه تارتن قهوه ای

۵. کنه تارتن قرمز گوجه فرنگی

کنه تارتن گوجه فرنگی با نام علمی «Tetranychus Evansi» با رنگ نارنجی مایل به قرمز روشن و طول ۱۵۰ تا ۲۰۰ میکرومتر، به‌طور ویژه خانواده گیاهان «Solanaceae» را تهدید می‌کند. همین‌طور، از مهم‌ترین دشمنان گوجه‌فرنگی، بادمجان، ترب سیاه، فلفل و توتون در تمام دنیا است. پراکندگی این کنه‌ها در آفریقا، اروپا و آمریکای جنوبی بسیار زیاد است.

کنه تارتن قرمز گوجه فرنگی

۶. کنه تارتن توت

کنه تارتن توت با نام علمی «Tetranychus Turkestani Ugarov»، شباهت‌های زیادی به کنه تارتن دو لکه ای دارد. این کنه‌ها در آسیای مرکزی، خاورمیانه و مناطق اروپایی دیده می‌شوند. همچنین، در بیشتر موارد، بر روی محصولاتی همچون پنبه و سبزیجات قرار دارند.

کنه تارتن توت

۷. کنه تارتن قرمز لوبیا

کنه تارتن قرمز لوبیا با نام علمی «Tetranychus ludeni Zacher» با رنگ قرمز تیره، یکی از آفات رایج حبوبات و انواع گیاهان زینتی است. این کنه را در مناطق گرمسیری جهان مشاهده می‌کنیم.

 کنه تارتن قرمز لوبیا

۸. کنه تارتن اقیانوس آرام

کنه تارتن اقیانوس آرام با نام علمی «Tetranychus Pacificus McGregor»، عمدتاً در غرب آمریکای شمالی مشاهده می‌شود و در انواع باغ‌های میوه به‌ویژه انگور شایع‌تر هستند. این کنه‌ها مقاومت بسیار بالایی به برخی از سموم شیمایی پیدا می‌کنند. در نتیجه، مقابله با این کنه‌ها چندان آسان نیست.

کنه تارتن اقیانوس آرام

۹. کنه تارتن انگور

کنه تارتن انگور با نام علمی «Eotetranychus carpini» به‌طور ویژه در مناطق تاکستان‌های کالیفرنیا، مقاومت قابل توجهی به برخی آفت‌کش‌ها نشان داده است. ابعاد کنه تارتن انگور بین ۰.۳ تا ۰.۵ میلی‌متر است و رنگ بدن آن زرد مایل به سبز است. این کنه برای محافظت از خود و تخم‌هایش تار تولید می‌کند. به‌طور عمده از شیره برگ درختان انگور تغذیه می‌کند و زمستان را میان شکاف پوست‌های درخت می‌گذارند. این گونه به دلیل سازگاری بالا و چرخه زندگی کوتاه، توانایی زیادی در ایجاد مقاومت دارد. همچنین، نژادهای مختلفی از این گونه، به طیف وسیعی از آفت‌کش‌ها مقاومت نشان داده‌اند. نژادهای گلخانه‌ای کنه تارتن دو نقطه ای به دلیل استفاده مکرر از سموم شیمیایی در محیط‌های بسته، اغلب مقاومت بالاتری دارند.

کنه تارتن انگور

چگونه کنه تارتن دو نقطه ای به گیاهان آسیب می‌زند؟

کنه تارتن دو نقطه‌ای با شیوه‌های متفاوتی مانند تغذیه از سلول‌ها یا اختلال در فتوسنتز گیاهان به محصولات گلخانه‌ای یا باغی آسیب می‌زنند. این حشرات ابتدا از بخش‌های زیرین برگ درختان تغذیه خود را آغاز می‌کنند و رفته‌رفته به سایر بخش‌ها حرکت می‌کنند. این کنه ها با ایجاد خراشی بر روی برگ گیاهان، شروع به مکیدن شیره گیاه می‌کندن و در ادامه، این خراش را در سایر نقاط گیاه نیز ایجاد می‌کنند تا به شیره بیشتری دسترسی پیدا کنند. با توجه به این‌که شیره گیاهان دارای قند است، چسبناک بوده و گرد و خاک را به خود جذب می‌کند. این گرد و خاک منجر به کم شدن راه‌های تنفسی گیاه و رسیدن نور به آن شود. همچنین، تنیدن تار بر روی گیاه نیز به بافت برگ‌ها آسیب می‌زند. بر اساس مطالعه‌های انجام شده، کنه تارتن دو لکه ای در هر دقیقه، قادر است بین ۱۸ تا ۲۲ سلول گیاهی را به‌طور کامل نابود کند. تمام این شیوه‌ها را می‌توانیم در فهرست زیر مشاهده کنیم.

  1. تغذیه از محتویات سلولی

  2. اختلال در فتوسنتز

  3. افزایش تبخیر و تعرق

  4. انتقال ویروسی

  5. تولید تار

  6. آسیب به میوه‌ها و گل‌ها

  7. ضعیف کردن سیستم ایمنی گیاه

حال که به‌طور کلی متوجه شیوه‌های ایجاد خسارت کنه تارتن دو نقطه ای شده‌ایم، در ادامه، به تمام این شیوه‌ها را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم.

۱. تغذیه از محتویات سلولی

کنه‌ها با استایلت‌های خود  که کارکرد دندان را برای آن‌ها دارد، سلول‌های برگ را سوراخ کرده و محتویات آن را می‌مکند. ادامه یافتن این فرایند منجر به نابودی کلروفیل و ایجاد لکه‌های ریز بر روی برگ می‌شود.

۲. اختلال در فتوسنتز

با کاهش کلروفیل، توانایی گیاه برای فتوسنتز کاهش می‌یابد. همچنین، مشکلات فتوسنتزی منجر به کاهش رشد و عملکرد گیاه می‌شود.

۳. افزایش تبخیر و تعرق

آسیب به بافت برگ منجر به هدر رفت منابع آبی گیاه شده و در پی آن، گیاه آب قابل توجهی را از دست می‌دهد. این فرایند باعث می‌شود تا گیاه دچار استرس آبی شده و در نهایت، به پژمرده شدن گیاه ختم می‌شود.

۴. انتقال ویروس‌ها

برخی گونه‌های کنه تارتن دو لکه ای می‌توانند ناقل ویروس‌های گیاهی باشند. این امر می‌تواند باعث بیماری‌های ثانویه در گیاه شود.

۵. تولید تار

تارهای تولید شده توسط کنه‌ها می‌تواند به‌عنوان مانعی از ارتباط گیاه با هوای محیط جلوگیری کرده و فتوسنتز را مختل کند. همچنین این تارها می‌توانند باعث کاهش کیفیت ظاهری محصول شوند.

۶. آسیب به میوه‌ها و گل‌ها

کنه‌های تارتن دونقطه ای در صورت حمله به گل‌ها و میوه‌ها، باعث بدشکلی و کاهش کیفیت محصول می‌شوند.

۷. ضعیف شدن سیستم ایمنی گیاه

نوشیدن شیره گیاهان و استرس آب از اصلی‌ترین عوامل تضعیف گیاهان است. در پی این اتفاق، گیاهان آسیب دیده مستعد حمله سایر آفات و بیماری‌ها می‌شوند.

مراحل نابودی محصولات توسط کنه تارتن دو نقطه ای چیست؟

حال که می‌دانیم شیوه‌های مختلف آسیب کنه تارتن دو نقطه ای چیست، می‌توانیم به مراحل نابود شدن محصولات توسط کنه تارتن دو نقطه ای نیز اشاره کنیم.

  1. تکثیر سریع: در شرایط مساعد، جمعیت کنه‌ها به سرعت افزایش می‌یابد

  2. آسیب تجمعی: آسیب‌های کوچک و مداوم در طول زمان جمع شده و اثرات شدیدی بر گیاه می‌گذارد.

  3. کاهش فتوسنتز: با کاهش سطح فعال برگ، توانایی گیاه برای تولید مواد غذایی کاهش می‌یابد

  4. استرس آبی: افزایش تبخیر و تعرق باعث کم آبی و پژمردگی گیاه می‌شود. ۵. کاهش کیفیت محصول: آسیب به میوه‌ها و گل‌ها باعث کاهش ارزش تجاری محصول می‌شود.

در نهایت، در صورت عدم کنترل به موقع، این آسیب‌ها می‌توانند منجر به از بین رفتن کامل محصول شوند.

چه محصولاتی تحت خطر کنه تارتن دو نقطه ای هستند؟

انواع محصولات زراعی، باغی و گلخانه‌ای می‌توانند تحت آسیب کنه های تارتن دو لکه ای قرار بگیرند. در ادامه، به هر کدام از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

  1. محصولات زراعی: سویا، ذرت، پنبه، توتون، لوبیا، بادام زمینی، آفتابگردان

  2. محصولات باغی: سیب، گلابی، هلو، آلو، گیلاس، زردآلو، انگور، توت فرنگی، تمشک، بادام، گردو، پسته

  3. محصولات گلخانه‌ای: خیار، گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان، توت فرنگی، گل رز، گل داوودی، گل ژربرا، شمعدانی، گل حنا

  4. سبزیجات: لوبیا سبز، بامیه، کدو، خربزه، هندوانه، طالبی، اسفناج، بادمجان

  5. گیاهان زینتی: رز، اطلسی، شمعدانی، بگونیا، داوودی، سرخس، نخل زینتی، کاملیا

  6. گیاهان دارویی: نعناع، ریحان، مریم گلی، آویشن، رزماری

  7. درختان میوه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری: مرکبات (پرتقال، لیمو، نارنگی)، انبه، پاپایا، موز

این آفت به ویژه در شرایط گرم و خشک و در محیط‌های گلخانه‌ای که شرایط مطلوبی برای رشد و تکثیر سریع آن فراهم می‌کند، می‌تواند خسارت قابل توجهی وارد کند. بنابراین، مدیریت و کنترل به موقع این آفت در تمامی این محصولات بسیار حائز اهمیت است.

بهترین سم برای کنترل کنه تارتن دو نقطه ای چیست؟

با توجه به پتانسیل بسیار بالای کنه تارتن دو لکه ای برای ایجاد مقاومت در مواجهه با سموم شیمیایی، بهترین آفت کش برای این کنه‌ها، آفت کش گیاهی ماریا پرو است که هیچ‌گونه مقاومتی در کنه تارتن دو نقطه ای ایجاد نکرده و همچنین، باقی‌مانده سمی و دوره کارنسی ندارد. در ادامه، سایر سموم کاربردی برای کنترل کنه تارتن دو لکه ای را مشخص می‌کنیم.

  1. «ماریا پرو» (Maria Pro): این آفت کش گیاهی حاصل از میوه درخت بلوط، با اختلال در سیستم عصبی و تغذیه کنه تارتن دو لکه ای، این حشره را به‌طور کامل نابود کرده و در بدن آفت، هیچ مقاومتی ایجاد نمی‌کند. همچنین، باقی‌مانده سمی نداشته و به‌همراه دوره کارنس نیست.

  2. «آبامکتین» (Abamectin): این سم تأثیر بسیار سریعی بر روی کنه دارد و با اختلال در سیستم عصبی کنه تارتن، این آفت را از بین می‌برد. مشکل بزرگ آباماکتین، دوام به‌نسبت طولانی آن در گیاه است که باعث نابودی حشرات مفید شده و دوره کارنس آن را نیز افزایش می‌دهد.

  3. «اسپیرومسیفن» (Spiromesifen): این سم از گروه شیمایی اسید تترونیک بوده و بازدارنده بیوسنتاز لیپید در کنه تارتن دو نقطه ای است. این سم امکان غذا خوردن را از کنه گرفته و باعث مرگ کنه تارتن دو لکه ای می‌شود. همچنین، می‌تواند تخم کنه‌ها را نیز نابود کند.

  4. «بیفنازیت» (Bifenazate): این سم از گروه شیمیایی کربازات بوده و مهارکننده انتقال الکتورن در میتوکندری کنه تارتن دو لکه ای است. در نتیجه، اثرگذاری سریعی داشته و آسیب چندانی به پستانداران و حشرات مفید ندارد.

  5. «اتوکسازول» (Etoxazole): این سم از گروه شیمیایی اکسازولین بوده و با مهار سنتز کیتین، از رشد و نمو کنه تارتن دو لکه ای جلوگیری می‌کند. در نتیجه، بر روی تخم‌ها نیز مؤثر است.

  6. «اسپینوساد» (Spinosad): آفت کش ارگانیک حاصل از باکتری خاکزی «Saccharopolyspora spinosa» است. این آفت‌کش ارگانیک در سیستم عصبی کنه تارتن اختلال ایجاد کرده و سایر آفات را نیز از بین می‌برد.

  7. «روغن نیم» (Neem oil): حاصل از دانه‌های درخت نیم که از تغذیه و رشد کنه تارتن دو نقطه ای جلوگیری کرده و باعث نابودی این آفت می‌شود.

  8. «پیرترین» (Pyrethrin): آفت کش گیاهی حاصل از استخراج گل‌های داوودی که با ایجاد اختلال در سیستم عصبی کنه تارتن دو لکه ای، با اثرگذاری بسیار سریع منجر به نابودی کنه تارتن دو نقطه ای می‌شود.

حال که با انواع سموم کنترل کنه تارتن آشنا شده‌ایم، راحت‌تر می‌توانیم با این آفت مقابله کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه، می‌توانیم به مطلب «بهترین سم برای کنترل کنه تارتن دو نقطه ای» مراجعه کنیم.

چگونه با نژاد‌های مقاوم کنه تارتن دو لکه ای مقابله کنیم؟

مدیریت تلفیقی آفات یا کنترل بیولوژیک تنها برخی از شیوه‌های مقابله با کنه تارتن دو نقطه ای مقاوم است. در ادامه، روش‌های مقابله با نژادهای مقاوم را معرفی می‌کنیم.

  • «مدیریت تلفیقی آفات» (IPM): استفاده از ترکیبی از روش‌های کنترل شامل بیولوژیک، فیزیکی و شیمیایی

  • تنوع در آفت‌کش‌ها: استفاده از آفت‌کش‌های با مکانیسم عمل متفاوت در هر نوبت سمپاشی

  • استفاده از دزهای توصیه شده: اجتناب از کاهش یا افزایش دز آفت‌کش‌ها که می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت شود

  • کنترل بیولوژیک: استفاده از دشمنان طبیعی مانند کنه‌های شکارگر با نام‌های  «Phytoseiulus Persimilis» و «Neoseiulus Californicus» یکی از بی‌ضررترین شیوه‌های مقابله با کنه تارتن دو لکه ای است.

  • روش‌های فیزیکی: استفاده از آب پرفشار برای شستن کنه‌ها از روی گیاهان و همچنین، استفاده از صابون‌های حشره‌کش یا روغن‌های معدنی می‌تواند به کنترل کنه تارتن دو نقطه ای کمک کند.

  • مدیریت محیطی: کنترل دما و رطوبت برای ایجاد شرایط نامطلوب برای رشد کنه‌ها

  • استفاده از ترکیبات گیاهی: مانند عصاره نیم یا روغن‌های اسانسی که مکانیسم عمل متفاوتی دارند

  • پایش مداوم: بررسی منظم جمعیت کنه‌ها و ارزیابی اثربخشی روش‌های کنترلی

  • تحقیق و توسعه: استفاده از آخرین یافته‌های علمی در مورد روش‌های جدید کنترل

  • بهداشت محیط: حذف گیاهان آلوده و بقایای گیاهی برای کاهش جمعیت کنه‌ها

  • تقویت گیاهان: استفاده از کودهای مناسب و تقویت سیستم دفاعی گیاهان

  • استفاده از ارقام مقاوم: در صورت امکان، کاشت گونه‌های گیاهی مقاوم به کنه

  • آموزش و آگاهی‌رسانی: آموزش کشاورزان و باغداران در مورد روش‌های صحیح مدیریت آفات

مقابله با نژادهای مقاوم کنه تارتن دو نقطه‌ای نیازمند یک رویکرد جامع و انعطاف‌پذیر است. ترکیبی از روش‌های فوق، متناسب با شرایط خاص هر منطقه و نوع محصول، می‌تواند موثرترین راهکار باشد.

شیوه‌های پیشگیری از کنه تارتن دو نقطه ای

راه‌کارهای مؤثر زیادی برای کنترل کنه تارتن دو نقطه ای وجود دارد که مدیریت آب، مدیریت دما و مدیریت تهویه گلخانه تنها برخی از آن‌ها است. با توجه به آسیب‌های متعدد کنه‌های تارتن دو لکه‌ای و هزینه‌های مورد نیاز برای کنترل جمعیت این کنه‌ها، بهترین راهکار برای مقابله با این کنه‌ها، حفظ ایمنی باغ یا گلخانه و پیشگیری از افزایش جمعیت کنه‌های تارتن دو باغ یا گلخانه است. در ادامه، تمام این روش‌ها را به‌صورت فهرست‌ معرفی می‌کنیم.

  1. حفظ بهداشت و نظافت

  2. مدیریت آب و رطوبت

  3. تقویت گیاهان

  4. مدیریت دما

  5. پایش منظم

  6. استفاده از گیاهان مدافع

  7. انجام قرنطینه

  8. مدیریت تهویه

  9. استفاده از موانع فیزیکی

  10. کنترل بیولوژیکی پیشگیرانه

  11. تناوب کشت

  12. استفاده از ارقام مقاوم

  13. مدیریت رکود

  14. استفاده از صابون‌های حشره‌کُش

  15. ضدعفونی خاک

  16. مدیریت بقایای گیاهی

  17. آموزش کارگران

در ادامه، هر کدام از این شیوه‌ها را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم.

۱. بهداشت و نظافت

به‌طور کلی، مهم‌ترین راه پیشگیری از طغیان آفات، حفظ بهداشت باغ و گلخانه است و هر آلودگی در محیط کِشت می‌تواند محلی برای پرورش آفات شود. در ادامه، شیوه‌های مختلف حفظ بهداشت باغ و گلخانه را بیان می‌کنیم.

  1. حذف بقایای گیاهی، برگ‌های خشک و علف‌های هرز از محیط گلخانه، مزرعه یا باغ

  2. تمیز کردن منظم ابزار و تجهیزات کشاورزی

  3. جلوگیری از ورود گیاهان آلوده جدید به محیط

۲. مدیریت آب و رطوبت

عدم دسترسی گیاهان به آب کافی، منجر به ایجاد استرس آبی در گیاهان می‌شود. در نتیجه، آبیاری منظم و کافی گیاهان از استرس آبی و ضعف آن‌ها در برابر آفات جلوگیری می‌کند. در این راستا، افزایش رطوبت محیط (به ویژه در گلخانه‌ها) با استفاده از مه‌پاش‌ها، می‌تواند به‌خوبی آب مورد نیاز گیاهان را فراهم کرده و همچنین، از گندیدن ریشه گیاهان یا اسراف آب نیز جلوگیری می‌کند.

۳. تقویت گیاهان

استفاده از کودهای مناسب برای تقویت سیستم ایمنی گیاهان و همچنین، اطمینان از تغذیه متعادل گیاهان برای افزایش مقاومت آن‌ها می‌تواند به تقویت گیاهان کمک کند.

۴. مدیریت دما

دمای بالا و مرطوب، مناسب‌ترین فضا را برای رشد کنه‌ها فراهم می‌کند. برای جلوگیری از چنین شرایطی، کنترل دمای محیط، به ویژه در گلخانه‌ها، بهترین شیوه مقابله با آفات است. همچنین، استفاده از سایبان در فصول گرم باعث کاهش دمای محیط و ایمنی از کنه‌ها می‌شود.

۵. پایش منظم

بازرسی مرتب گیاهان، به ویژه سطح زیرین برگ‌ها می‌تواند ما را از خطرهای احتمالی آگاه کند. همچنین، در صورتی که برای این ارزیابی‌ها بتوانیم از ذره‌بین یا لوپ برای شناسایی زودهنگام آلودگی‌ها استفاده کنیم، فرایند پایش بسیار کاربردی‌تر نیز می‌شود.

۶. استفاده از گیاهان دافع

کاشت گیاهانی مانند ریحان، نعناع، یا جعفری در اطراف محصول اصلی می‌تواند از حمله آفات به محصولات جلوگیری کند.

۷. قرنطینه

جداسازی و بررسی گیاهان جدید قبل از اضافه کردن آنها به محیط اصلی باعث می‌شود تا احتمال سرایت بیماری‌ها از بین برود.

۸. مدیریت تهویه

گردش هوا شرایط بهتری را برای تنفس گیاهان فراهم می‌کند و بهبود گردش هوا در گلخانه‌ها و فضاهای بسته باعث کاهش رطوبت اضافی و افزایش تنفس گیاهان می‌شود. به این صورت می‌توانیم مقاومت گیاهان را افزایش دهیم.

۹. استفاده از موانع فیزیکی

نصب توری‌های ریز در ورودی‌های گلخانه برای جلوگیری از ورود کنه‌ها، می‌تواند از ورود انواع آفات از جمله کنه‌ها به محیط گلخانه جلوگیری کند. البته استفاده از موانع فیزیکی در محیط‌های باغی یا کشاورزی سخت‌تر است.

۱۰. کنترل بیولوژیک پیشگیرانه

 افزایش مقاومت بیولوژیک باغ یا گلخانه یکی از هوشمندانه‌ و بی‌ضررترین راه‌های مقابله با آفات است. رهاسازی دشمنان طبیعی کنه‌ها ازجمله کنه‌های شکارگر یا کفشدوزک‌ها این امکان را فراهم می‌کند. تنها توجه داشته باشیم که پرورش حشرات نگهبان و شکارگر کنه تارتن دو لکه ای باید قبل از شروع فصل رشد این آفت اتفاق بیفتد.

۱۱. تنوع در کشت

تناوب کشت باعث تثبیت چرخه زندگی این حشرات می‌شود. در نتیجه، تغییر نوع محصول در هر فصل باعث شکستن چرخه زندگی آفات می‌شود.

۱۲. استفاده از ارقام مقاوم

برخی از گیاهان، مقاومت بسیار بیشتری در برابر انواع آفات ازجمله کنه تارتن دو لکه ای دارند. درصورت امکان، تلاش کنیم تا گونه‌های گیاهی مقاوم به کنه تارتن دو نقطه ای را انتخاب کرده و کشت کنیم. در این صورت، طغیان این آفت را به تأخیر انداخته و جلوی ضررهای آتی را می‌گیریم.

۱۳. مدیریت کود

انواع کودهای نیتروژنه، شرایط را برای آسیب دیدن گیاهان فراهم می‌کنند. در نتیجه، اجتناب از استفاده بیش از حد کودهای نیتروژنه که می‌تواند جمعیت کنه‌ها را افزایش دهد، آسیب‌پذیری گیاهان باغ یا گلخانه را کاهش می‌دهد.

۱۴. استفاده از صابون‌های گیاهی

محلول‌پاشی یا اسپری منظم گیاهان با صابون‌های گیاهی مانند صابون نانووِت به عنوان یک اقدام پیشگیرانه محسوب می‌شود. البته باید توجه داشته باشیم که انواع سموم شیمیایی می‌تواند باعث ایجاد باقی‌مانده سمی در این گیاهان شود. در نتیجه، برای انجام این کار باید از آفت‌کش‌های گیاهی مانند آفت کش گیاهی ماریا پرو استفاده کنیم.

۱۵. ضدعفونی خاک

در صورت امکان، پیش از کاشت گیاهان، خاک کِشت خود را با آفت‌کش‌های گیاهی ضدعفونی کنیم. این کار باعث می‌شود تا تخم‌های احتمالی کنه تارتن دو لکه ای موجود در خاک منهدم شوند.

۱۶. مدیریت بقایای گیاهی

همان‌طور که گفته شد، انباشت برگ‌های خشک شده یا مرده بهترین محل انباشت آفاتی مانند کنه تارتن دو لکه ای است. جمع‌آوری و از بین بردن صحیح بقایای گیاهی آلوده در پایان فصل، از افزایش جمعیت این کنه‌ها جلوگیری می‌کند.

۱۷. آموزش کارگران

آموزش کارگران مزرعه یا گلخانه برای شناسایی علائم اولیه آلودگی و گزارش فوری این نشانه‌ها، از طغیان آفت و ضررهای اقتصادی آتی جلوگیری می‌کند.

نکات مهمی که برای پیشگیری از طغیان تارتن دو نقطه ای باید رعایت کنیم

جثه بسیار ریز و حرکت ظریف کنه تارتن دو نقطه ای، تشخیص این آفت را سخت می‌کند. همچنین، کنه‌های تارتن دولکه‌ای به سموم شیمیایی مقاومت پیدا می‌کنند و این نکته، کنترل آن‌ها را سخت‌تر نیز می‌کند. در ادامه، نکاتی را برای کنترل ساده‌تر کنه تارتن دو لکه ای و مقابله با آن بیان می‌کنیم.

  1. استفاده از سموم باید طبق دستورالعمل‌های محلی و با رعایت دوره کارنس انجام شود.

  2. چرخش سموم با مکانیسم‌های عمل متفاوت برای جلوگیری از ایجاد مقاومت توصیه می‌شود.

  3. استفاده از روش‌های کنترل بیولوژیک مانند رهاسازی کنه‌های شکارگر می‌تواند مکمل خوبی برای کنترل شیمیایی باشد.

  4. پایش منظم جمعیت کنه‌ها و اقدام به موقع برای کنترل آنها بسیار مهم است.

  5. در کشاورزی ارگانیک، استفاده از روش‌های غیرشیمیایی مانند کنترل بیولوژیک، صابون‌های حشره‌کش، روغن‌های گیاهی یا انواع آفت کش های گیاهی توصیه می‌شود.

حال که می‌دانیم شیوه‌های پیشگیری از کنه تارتن دو لکه ای چیست، راحت‌تر می‌توانیم با این آفت مقابله کنیم.

کنترل کنه تارتن دو لکه‌ای در مورد محصولات خاص

حال که به‌طور کامل با کنه تارتن دو نقطه ای آشنا شده‌ایم. هر کدام از محصولات کلیدی مورد هجوم کنه تارتن دو لکه ای را معرفی کرده و شیوه کنترل آن را بیان می‌کنیم.

۱. کنترل کنه تارتن دو نقطه ای لوبیا

به‌طر معمول، کنه تارتن «Tetranychus urticae Koch» از خانواده کنه‌های تارتن دو نقطه ای، بیشترین آسیب را به لوبیا وارد می‌کند. در صورت مشاهده تغییر رنگ برگ‌ها به‌رنگ برنزه، ریزش زودهنگام برگ‌ها یا کاهش کیفیت مغز لوبیا، احتمال وجود کنه تارتن «Tetranychus urticae Koch» در مزرعه شما وجود دارد. این کنه‌های تارتن دو لکه ای بیشتر در اواخر بهار تا اواسط پاییز مشاهده می‌شوند. همچنین، بهترین آفت‌کش‌های ارگانیک و شیمیایی برای کنترل آن‌ها شامل آفت‌کش ماریا پرو، اسپیرودیکلوفن، بیفنازیت، اتوکسازول و عصاره سیر

۲. کنترل کنه تارتن دو نقطه ای خیار

به‌طور عمده کنه تارتن دو نقطه‌ای «Tetranychus urticae Koch» بیشترین آسیب‌ها را برای خیار ایجاد می‌کند. آسیب‌های جدی کنه تارتن دو لکه ای خیار شامل ایجاد لکه‌های زرد روی برگ‌ها، کاهش رشد و عملکرد می‌شود. همچنین، فصول شیوع این آفت از ابتدای بهار تا پاییز ادامه داشته و به ویژه در تابستان قابل مشاهده است. البته در گلخانه‌ها کنه تارتن دو نقطه ای می‌تواند در تمام طول سال فعال باشد.

همچنین، بهترین سموم ارگانیک و شیمیایی برای کنترل کنه تارتن دو نقطه ای شامل آفت کش گیاهی ماریا پرو، آبامکتین، اسپیرومسیفن، بیفنازیت و روغن نیم گزینه‌های مناسبی برای جلوگیری از شیوع این آفت شوند.

۳. کنترل کنه تارتن دو نقطه ای انجیر

کنه تارتن دو لکه ای تهدیدکننده انجیر نیز «Tetranychus urticae Koch» است. آسیب این کنه‌ها بر روی انجیر شامل از برنزه شدن برگ‌ها، ریزش برگ و کاهش کیفیت میوه می‌شود. این کنه در اواخر بهار تا اوایل پاییز به درختان انجیر حمله می‌کند. در نهایت، بهترین سموم شیمیایی و آفت‌کش‌های گیاهی شامل ماریا پرو، فنپیروکسیمیت، پیریدابن، اتوکسازول و صابون‌های حشره‌کش است.

۴. کنترل کنه تارتن دو نقطه ای گردو

در نهایت، کنه تارتن درختان گردو نیز «Tetranychus urticae Koch» است. این کنه‌ها باعث برنزه شدن برگ‌ها، ریزش زودهنگام برگ و کاهش کیفیت مغز گردوها می‌شوند. همچنین، از اواخر بهار تا اواسط پاییز آسیب‌های خود را ایجاد می‌کنند. همچنین، بهترین سموم شیمیایی و آفت‌کش‌های گیاهی کنه تارتن دو نقطه ای گردو شامل ماریا پرو، اسپیرودیکلوفن، بیفنازیت، اتوکسازول و عصاره سیر (برای کنترل ارگانیک) است.